Untitled 2

Kunstenaar: Manuel Ocampo (PHL)

Kunstwerk: Untitled 2

Details: Olieverf op doek, 162×130 (2017)

Gezien: in de stand van Tyler Rollins op Art Brussels 2017

Interessant omdat: het werk van de Filipijnse kunstenaar Manuel Ocampo uiterst geschikt is als onderzoeksmateriaal. Ocampo is al jarenlang een vaste waarde in de kunstwereld, met een herkenbare stijl en vaak terugkerende thema’s. Hoog tijd om na te gaan wat zijn kunst zo aantrekkelijk maakt voor een Westers publiek.

Manuel Ocampo de grootste Filipijnse kunstenaar noemen, is geen gewaagde stelling. Hij scheert internationaal hoge toppen sinds zijn eerste solotentoonstelling in LA in 1988 en mag dit jaar voor de derde keer het Filipijnse paviljoen op de biënnale van Venetië voor zijn rekening nemen. Dat zijn monumentale, kleurrijke schilderijen zo herkenbaar zijn, is ongetwijfeld een deel van zijn succes. Maar vooral inhoudelijk heeft hij de juiste toon te pakken. Ocampo neemt de Westerse schilderkunst als basis en injecteert ze met een flinke dosis lokale, Filipijnse tradities. Zo combineert hij verwijzingen naar koloniale iconografie, joods-christelijke cultuur, volkskunst, Spaans katholicisme, cartoons, stripverhalen en graffitikunst tot provocerende, symbolisch geladen werken.

Manuel Ocampo – Untitled 1

In een eerste van twee titelloze werken (de nummering heb ik zelf toegevoegd) voert de kunstenaar zichzelf twee keer op, een keer als joodse rabbijn en een keer als bulul, een traditioneel Filipijns houten beeldje dat, na inzegening door een medicijnman, gebruikt werd om rijstvelden te beschermen. Kabbalistische mystiek tegenover heidense vruchtbaarheidsrituelen. De slang uit de tuin van Eden versus de fallus van de bulul. Ocampo’s boodschap: we hebben allemaal een gelaagde identiteit, opgebouwd uit verschillende stukjes van onze voorouderlijke geschiedenis en de verschillen tussen die stukjes kunnen best heftig zijn.

Francisco de Goya-Ensayos-1799

In ‘Untitled 2’ komen dezelfde motieven (de slang, de heidense afgodsbeelden) aan bod, maar de setting is een compilatie van klassiekers uit de kunstgeschiedenis. Francisco de Goya’s ets Ensayos uit 1799 vormt de basis van het werk. Ensayos was een van de 80 etsen die Goya maakte voor Los Caprichos, een etsboek waarmee de kunstenaar de dwaasheden van de Spaanse regerende klasse wilde aanklagen. Ensayos was een aanklacht tegen bijgeloof en toont een heks die een man martelt op de knieën van een afgodsbeeld. Ocampo voegt aan die compositie een groene slang toe en een aantal rechthoekige kleurvlakken die zo uit een werk van Kazimir Maljevitsj lijken geplukt. Maljevitsj dichtte zijn geometrische abstracties bovenzinnelijke krachten toe, in die zin passen de kleurvlakken perfect in Ocampo’s ‘spirituele’ remake.

Manuel Ocampo – Untitled 2

Door machtssymbolen en taboes zo consequent op de schop te nemen, geeft Ocampo zijn schilderijen een soort anarchistische energie mee. En ook al creëert Ocampo een onheilspellende wereld die bevolkt wordt door bizarre wezens en sombere figuren, dankzij de humoristische, soms satirische inslag wordt die wereld op een vreemde manier toch aantrekkelijk. De sterke symboliek en de gelaagdheid van de werken nodigen uit tot reflectie en trekken de kijker onvermijdelijk dieper in Ocampo’s boeiende universum.

Het werk van Manuel Ocampo is nog tot 26 november te bekijken in het Filipijnse paviljoen op de biënnale van Venetië: http://www.labiennale.org/en/art/2017

Inspiratie en bronnen: Contemporary Art Daily