The Last Human

Kunstenaar: Maarten Vanden Eynde (BE, °1977)

Kunstwerk: The Last Human

Details: polyurethaan, elektronische componenten, beton (2017)

Gezien: op kunstenfestival Watou 2018

Gesprek: 10 juli 2018

Interessant omdat: Maarten Vanden Eynde met zijn werk vooruitkijkt naar ons verleden. Als kapstok voor zijn oeuvre heeft hij zelfs een aparte tak van wetenschap bedacht: de genetologie, een onderzoek naar onze toekomstige geschiedenis. Hoe zullen de mensen van morgen naar ons tijdvak kijken, wat zal er overblijven? Dat is de vraag die Maarten Vanden Eynde drijft. Fictie? Allicht. Maar het is kunst die aan het denken zet. Kunst zoals kunst bedoeld is.

‘Wetenschappen hebben me altijd al gefascineerd,’ zegt hij daar zelf over. ‘Zoölogie, biologie, archeologie en technologie boeien me enorm. Vandaag haal ik de inspiratie voor mijn kunstpraktijk net zo goed uit National Geographic als uit kunstboeken.’ Om die breed uitwaaierende interesse af te bakenen, werkt Vanden Eynde langere tijd rond vaste thema’s en binnen grotere onderzoeksprojecten. Taxonomie, ook in de kunst.

Post-industrialisme, kapitalisme en ecologie, dat zijn de overkoepelende onderzoeksthema’s in Vanden Eyndes werk. Ze getuigen onmiskenbaar van een bijdetijdse maatschappijkritische blik. Maar belerend is zijn boodschap nooit. De kunstenaar beseft dat de aarde de mens lang zal overleven. ‘De mens is een uitermate succesvol experiment van de natuur, maar wel eentje met een houdbaarheidsdatum. En ik geloof niet dat de mens plots door een of andere vreselijke natuurramp zal verdwijnen. Het is een evolutie. Straks hebben we de planeet opgebruikt. En dan is het aan andere soorten om onze rol over te nemen.’

Maarten Vanden Eynde – The Power of None (2018)

Vaste thema’s in Vanden Eyndes oeuvre zijn steevast grondstoffen. De kunstenaar heeft jarenlang rond plastic gewerkt, maar net zo goed rond olie, rubber, uranium of katoen. ‘Ik vertel graag het grote verhaal via het kleine, dat kleine is dan de grondstof. Neem nu silicium. Meer dan 90% van de aardkorst bestaat uit siliciumhoudende mineralen, waardoor het na zuurstof het meest voorkomende element op aarde is. Silicium is de grondstof voor de productie van microchips in computers, tv’s, smartphones en allerhande soorten elektronische apparaten. Door de jaren heen werden siliciumchips steeds kleiner en krachtiger, maar intussen hebben we de grenzen van dat materiaal bereikt. Alternatieven dringen zich op.’

Maarten Vanden Eynde – The Power of None (detail2)

Dat gegeven is de basis van het werk ‘The Power of None’, een replica van het menselijk brein, uitgevoerd als een soort neurologisch netwerk. Dat netwerk bestaat uit siliciumwafers die via koperdraden verbonden zijn met een centraal brein. Op de schijven bracht de kunstenaar afbeeldingen van diatomeeën aan. En daar zien we alweer een link met silicium. Diatomeeën of kiezelwieren zijn microalgen met een siliciumhoudend skelet. Vandaag gebruiken onderzoekers deze algensoort om nieuwe zonnecellen te ontwikkelen die een veel hoger rendement hebben dan de huidig gangbare technologieën.

Maarten Vanden Eynde – The Last Human (2017)

De beperkingen van siliciumchips liggen ook aan de basis van ‘The Last Human’. Binnenkort wordt dat soort chips immers noodgedwongen vervangen door krachtiger exemplaren, gebaseerd op DNA. ‘De mogelijkheden van deze organische chips zijn ongekend,’ zegt Maarten Vanden Eynde. ‘Straks kunnen we lichaamseigen geheugen inplanten zoals we vandaag bionische ledematen aanbrengen. De medisch-wetenschappelijke evolutie zet zich onverminderd door. Als kunstenaar wil ik die evolutie in beelden vatten, vanuit mijn fascinatie voor wetenschap. Zonder waardeoordeel, zonder belerend vingertje.’

Maarten Vanden Eynde – The Last Human (detail)

‘The Last Human’ is dan op te vatten als de laatste vertegenwoordiger van een voorbijgestreefde mensensoort. In zijn/haar tijd werd het menselijke geheugen nog op een knullig conventionele manier uitgebreid, met siliciumchips. De opgraving van dit lijk is toekomstig wereldnieuws. Zo aandoenlijk primitief waren die lui in de 21^steeeuw!

The Power of None en The Last Human maken deel uit van het artistieke onderzoeksproject Triangular Trade, een verwijzing naar de lucratieve handel in goederen en mensen tussen Europa en Amerika, met Afrika als derde, lijdende partner. Driehoekshandel bestaat overigens nog steeds, zij het in een nieuw jasje, waarin Afrika grondstoffen levert als rubber, olie en koper en zich vervolgens arm betaalt aan afgewerkte producten uit de geïndustrialiseerde wereld.

Maarten Vanden Eyndes werk katapulteert de kijker naar het verleden én naar de toekomst. Het nodigt uit tot het bedenken van scenario’s over wat er tussen vandaag en de toekomst gebeurd kan zijn (of zal gebeuren, kiest u vooral zelf de gepaste grammaticale tijd). Het toont de geschiedenis van morgen.

Inspiratie en bronnen: www.maartenvandeneynde.com, catalogus Watou 2018, Artefact 2018, www.genetology.net

Expo’s: “The Last Human” is tot 2 september 2018 te zien in het kader van het kunstenfestival Watou (alle info: Festivalhuis, Watouplein 12, Poperinge) en daarna vanaf 6 september tot 6 oktober in galerie Meessen De Clercq in Brussel.

“The Power of None” is tot 14 oktober 2018 te zien in het kader van ‘Groentopia’ bij Verbeke Foundation in Kemzeke, van 22 tot 28 oktober in MAAT (Museum of Art, Architecture and Technology) in Lisabon, Portugal, en vanaf midden 2019 in de plantentuin Meise, als centrale werk in een langlopende tentoonstelling rond diatomeeën.