School of Beauty, School of Culture

Kunstenaar: Kerry James Marshall (°1955, Birmingham, Alabama)

Kunstwerk: School of Beauty, School of Culture

Details: 274x401cm, acryl op doek (2012)

Gezien in: museum The Met Breuer in New York

Interessant omdat: Kerry James Marshall de strijd voor gelijke rechten van zwarten in de kunstwereld introduceert. Hij richt zich expliciet naar de Europese kunstgeschiedenis, waar hij niet toe hoort, om zwarte figuren een plaats te geven in die geschiedenis. Marshall heeft een maatschappelijke missie en mijdt daarom de autobiografische inspiratie, het gaat ‘m om het grotere idee. Of zoals hij het zelf zegt: “Kunst is geen zelfexpressie, het gaat erom problemen op te lossen.”

Marshall is radicaal in zijn herinterpretatie van de westerse beeldcultuur. Voor hem is geen kunststijl te hoog of te laag. Renaissancekunst, barok, abstracte kunst, strips, collages… hij pakt ze allemaal aan. Met één duidelijke constante: in zijn werk komen enkel zwarte figuren voor. Om zijn boodschap kracht bij te zetten, gebruikt hij bovendien een heel diep zwart. In zijn eigen woorden luidt dat: “I prefer to use unapologetic black rather than naturalistic brown.”

35 jaar geleden vatte Marshall zijn missie aan met ‘Portrait of the Artist as a Shadow of his Former Self’. De verwijzingen naar de Europese kunsthistorie zijn legio: het genre (zelfportret), het materiaal (tempura) en de mathematische precisie. Alles in dit portret is immers voorberekend. Zo vormt de deuk in de hoed een perfecte lijn tussen de ogen, het gat in de tanden en het hemd. Een berekendheid die doet denken aan de strenge voorschriften die onder meer voor beeldhouwwerken in de Oudheid golden.

Kerry James Marshall – Portrait of the Artist as his Former Self

Sindsdien schilderde Marshall een divers oeuvre bij elkaar. Getuige daarvan ‘School of Beauty, School of Culture‘, een monumentaal tafereel en een explosie van felle kleuren. Het werk past in een reeks waarin Marshall zelfzekere robuuste zwarte dames neerzet als reactie op de constante stroom van mediabeelden met slanke blanke modellen. Zoals de titel al aangeeft, stelt Marshall met dit werk twee belangrijke vragen: wie bepaalt wat schoonheid is en wie bepaalt wat cultuur is? Ook hier hoeven we niet ver te zoeken naar kunsthistorische referenties. De kleurenpracht en de gouden glitter doen aan rococo denken. De schilder doet een cameo in de middelste spiegel, onherkenbaar gemaakt door de flits van zijn camera. Een knipoog naar kunstenaars die zichzelf een plek geven in hun werk, met Diego Velasquez voorop. Op de voorgrond zweeft het hoofd van Doornroosje. Daarmee brengt Marshall elementen uit de populaire cultuur in zijn werk, hier als symbool voor de onbereikbare blonde schoonheid en als eigentijdse variant van de vanitas-schedel.

Kerry James Marshall – Red (If they come in the morning)

Ongegeneerd politiek wordt Kerry James Marshall pas echt met het drieluik ‘Who’s Afraid of Red, Black and Green’, waarvan ‘Red (If They Come in the Morning)‘ het centrale luik is. Qua titel en stijl refereert het werk openlijk aan ‘Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue’ van colorfield-schilder Barnett Newman. Net als Newman bakent Marshall een reusachtig rood vlak af met verticale lijnen, maar hij kiest voor het zwart en het groen van de pan-Afrikaanse vlag. In 1971 bracht de radicale activiste Angela Davis een boek uit met essays over racisme, gevangenschap en de burgerrechtenbeweging. Dat boek kreeg de titel ‘If they come in the morning: voices of resistance’, naar een passage uit een brief die Davis van een medestander ontving toen ze in de cel zat wegens (vermeende) geweldpleging. Die brief eindigde als volgt: “we must fight for your life as though it were our own—which it is—and render impassable with our bodies the corridor to the gas chamber. For, if they take you in the morning, they will be coming for us that night.”

‘Red (If they come)’ is het enige abstracte kunstwerk in het rijke oeuvre van Kerry James Marshall, maar ook in dit werk blijft hij trouw aan de principes waarop hij zijn carrière heeft opgebouwd: kunst is zijn strategie om de onrechtvaardigheden en ontgoochelingen in onze wereld aan te klagen en te veranderen. Subtiel haalt hij de clichés en stereotypen van de Westerse visuele cultuur onderuit. Hij speelt ingenieus met referenties, en verwacht van zijn toeschouwers een behoorlijke voorkennis. Hijzelf heeft alvast zijn plaats in het artistieke pantheon veroverd.

De expo ‘Mastry’ brengt 72 schilderijen van Kerry James Marshall bij elkaar en is nog tot 29 januari 2017 te zien in The Met Breuer.

Inspiratie en bronnen: podcast The Met Breuer, ArtTube on vimeo, cobra.canvas.be