Rose (the slave market)

Kunstenaar: Moataz Nasr (°1961, Alexandrië, Egypte)

Kunstwerk: Rose (the slave market)

Details: 185cm x 146,5cm, fotoafdruk op dibondplaat (2016)

Gezien: bij Galleria Continua tijdens Art Brussels 2017

 Interessant omdat: Moataz Nasr aantoont hoe actueel een schilderij uit de 19^de eeuw kan zijn én hij ons laat nadenken over de definitie van geëngageerde kunst.

‘Rose (the slave market)’ is een gefotografeerde remake van ‘Una esclava en venta’, het sterkste werk van de 19^de-eeuwse Spaanse schilder José Jiménez Aranda. Deze kunstenaar uit Sevilla wordt tot het costumbrismo gerekend, een stroming die wat tussen het impressionisme en het sociaal realisme in valt en vooral stadsmensen in hun alledaagse bezigheden afbeeldt, in zinderende zomerse kleuren. Voor ‘Una esclava en venta’ liet de schilder zich echter inspireren door een Oosterse slavenmarkt. Volgens het bordje om haar nek wordt Rosa, 18 jaar oud, hier te koop aangeboden voor 800 munten. Voor Jiménez Aranda was deze fictieve scène niet meer dan een aanleiding om een technisch meesterlijk naakt te schilderen. Bij de remake uit 2016 gaat het niet om technisch meesterschap, maar om de rauwe realiteit. Door het Griekse opschrift te vervangen door een Arabisch bordje bevinden we ons plots op een van de markten in IS-gebied waar vrouwen als slaven verhandeld worden. We zien alleen de voeten van de mogelijke kopers die rond de jonge vrouw zijn samengetroept. Ook wij kijken op Rose neer, alsof we bij het kransje kopers horen, en zien een hulpeloos slachtoffer dat, het hoofd uit schaamte gebogen, wacht op wat komen gaat. Aan wie wordt ze verkocht? En wat staat haar dan te wachten?

José Jiménez Aranda – Una esclava en venta (1892)

Moataz Nasr – Rose (the slave market) (2016)

Is ‘Rose (the slave market) ook sociaal geëngageerde kunst? Hangt van de definitie af. Het strengst in de leer zijn de ‘community artists’ die kunst zien als een sociale verbinder en de grens tussen kunst en maatschappij compleet doen vervagen. Ze vertrekken vanuit een concrete maatschappelijke context of situatie, en zetten projecten op met bewoners uit een achtergestelde woonwijk om sociaal onrecht aan te klagen. Daartegenover staan critici die stellen dat kunstenaars zich niet direct mogen laten leiden door sociale bekommernissen en altijd in de eerste plaats op hun artistieke en esthetische kwaliteiten beoordeeld moeten worden. Kunst moet net niet hulpvaardig willen zijn, maar moet het onrecht aanklagen. Of beter nog: de structuren ontregelen die het onrecht mogelijk maken.

Structuren ontregelen doet Moataz Nasr niet. Onrecht signaleren wel. In 2015 toonde de kunstenaar ‘El Shaab’ (het volk), een reeks van 25 figuurtjes in keramiek die mensen voorstellen van verschillende leeftijden, religieuze overtuigingen en sociale klassen. Het werk verwijst naar de Arabische Lente in 2011, toen de inwoners van Caïro zich in al hun diversiteit verenigden om vrijheid en democratie te eisen.

Moataz Nasr – El Shaab (2015)

Moataz Nasr – El Shaab (detail)

Het opvallendste stuk in de reeks is echter een afbeelding van the blue bra girl, de activiste die op het Tahrirplein hardhandig werd aangepakt door de oproerpolitie en bewusteloos werd weggesleept. Een verwijzing naar de schaduwzijde van de protesten waarin vrouwen door mededemonstranten werden aangerand.

Niet dat Nasr van de aanklacht van onrecht zijn handelsmerk maakte. In ander werk gaat hij aan de slag met eeuwenoude islamitische tekens, daar gaat het ‘m helemaal om de esthetiek en de symboliek. Daarom is Moataz Nasr een kunstenaar naar ons hart: geëngageerd als het kan, kwaliteitsvol omdat het moet.

Bronnen en inspiratie: Artsy.net, Museo Del Prado