Parquet

Kunstenaar: Pavel Büchler

Kunstwerk: Parquet

Details: Gevonden letterblok, permanent verwerkt in parketvloer (2016)

Gezien in: Tommy Simoens, Antwerpen

Interessant omdat: Pavel Büchler in 1981 het communistische Tsjecho-Slowakije ontvluchtte en via Parijs in Manchester terechtkwam. Daar groeide hij uit tot een gevierd conceptueel kunstenaar en een invloedrijke leerkracht aan de Manchester School of Art. Hij putte daarbij dankbaar uit zijn Praagse jaren. Zijn opleidingen tot leerling-drukker en daarna tot typograaf hebben een duidelijke stempel gedrukt op zijn kunst, en als immigrant had hij zijn eigen visie op de ‘Westerse’ kunstscène.

Pavel Büchler recycleert. Hij maakt kunst met bestaande teksten, gevonden objecten, en voorbijgestreefde technologieën (zoals bandopnemers en drukpersen), op die manier geeft hij een nieuwe betekenis aan het alledaagse en banale. Hij gaat daarbij in geen geval de Grote Kunstzinnige uitdagingen uit de weg. Lijkt de schilderkunst op een dood spoor beland omdat alle pistes om met verf een tweedimensionale werkelijkheid te creëren zijn uitgeput, dan herschept Büchler afgedankte schilderijen in nieuwe werken door met engelengeduld de verf van de doeken te pulken en de schilfers er omgekeerd weer op te kleven. Dat resulteerde in de reeks ‘Modern Paintings EW582’ en daarmee vond hij de schilderkunst als het ware opnieuw uit als een performance met verf en doek. Eenzelfde bekommernis bracht Gerhard Richter in 1992 tot een gelijkaardige oplossing. Zijn ‘Abstraktes Bild’, 120 schilderijtjes van 29 bij 38 cm, is ook ontstaan door verf weg te halen van doeken die hij eerst van verschillende verflagen had voorzien. Richter schraapte van alle werkjes stroken verf af waardoor de onderliggende lagen in diverse patronen tevoorschijn kwamen. Schilderen als de kunst van het wegnemen.

Pavel Büchler – Modern Paintings EW582

Gerhard Richter – Abstraktes Bild

Geen belangrijkere kunsttheoretische kwestie echter dan de vraag: “Wat is kunst?” Daarover gaat Büchlers werk “I am going to use this projector” (2013). In een lokaal in zijn kunstacademie in Manchester vond Büchler een draagbare cassetterecorder, wellicht achtergelaten door een ijverige student die een college had opgenomen. Want in het toestel zat een bandje met daarop een debat tussen kunstdocenten over de vraag wat kunst voor hen betekent. Het gesprek begon met het zinnetje dat Büchler tot titel van dit werk maakte. Büchler liet de tekst in real-time uittikken en nam het getik van de schrijfmachine over het gesprek heen op. Het eigenlijke kunstwerk bestaat uit het cassettedeck waarop de tikkende opname in een lus wordt afgespeeld. Op een lange papierstrook die naast de recorder hangt, staat de uitgetikte tekst, als een tastbaar aandenken aan het vluchtige gesproken woord.

En zo komen we bij een centraal gegeven in het werk van Pavel Büchler: hij wil zichtbaar maken wat er niet meer is. Maar niet op een directe manier. Büchler is een meester van de contextual art. In hun fysieke verschijningsvormen zijn zijn werken niet meer dan stille getuigen van wat ooit was. Hun kracht schuilt in het creatieve proces waarmee de werken tot stand kwamen, betekenisvolle verhalen die onmogelijk rechtstreeks uit de werken af te leiden vallen. Zo ook ‘Parquet’, op het eerste gezicht niet meer dan een donkere strook hout in een lichte parketvloer. Het werk ontstond toen de kunstenaar in 2015 langsliep bij een bouwwerf aan de Waalse Kaai in Antwerpen. De plek waar graficus en drukker Roger Vandaele jarenlang een zeefdrukkerij/expositieruimte had uitgebaat, transformeerde zich langzaam in wat dra Tommy Simoens Gallery zou worden. Tijdens de voorbereidende werken had een van de bouwvakkers een oud houten letterblok gevonden, met daarop een loden letter Q. Dat letterblok kreeg een nieuw leven als kunstwerk. Pavel Büchler brengt immers sinds 2011 een reeks drukwerken uit onder de noemer ‘Honest Works’. In de nieuwe print die hij ‘Unique’ doopte springt de Q er meteen uit omdat ze qua font niet bij de andere letters van het woord past. Geheel tegen de geest van het drukkersvak in heeft de kunstenaar dit werk bovendien maar op één, uniek exemplaar afgedrukt. Daarna kreeg de gevonden letter een permanente plaats in de nieuwe galerij. Het letterblok werd netjes in de parketvloer verwerkt, met de Q liggend op haar zij. Op die manier liet Büchler de letter terugkeren naar grond waaruit ze was opgegraven, als een nieuwe fase in de eindeloze cyclus van verschijnen en verdwijnen, van zichtbaarheid en onzichtbaarheid.

Tommy Simoens Gallery, Waalsekaai 31 in Antwerpen, bracht in juli het boek ‘In amongst in the ashes’ uit, een fraai vormgegeven overzicht van Büchlers oeuvre.

Inspiratie en bronnen: teksten bij de expo ‘Never had an idea in my life’.