Ostraka

Kunstenaar: Amber Vanluffelen

Kunstwerk: Ostraka

Details: scherven aardewerk in vitrinekast (2016)

Gezien: tijdens D.ART in Mechelen

Interessant omdat: Amber Vanluffelen (25) tot een nieuwe lichting Vlaamse kunstenaars behoort die vindt dat kunst midden in de samenleving hoort te staan en dus ergens over moet gaan. Amber combineert dat inzicht met de gave om originaliteit te zien in banale voorwerpen. Ze laat zich inspireren door omgeving en moment om gevonden objecten een nieuwe context te geven. Dat levert kunstwerken op die vaak veel spontaner tot stand gekomen zijn dan hun spitsvondigheid doet vermoeden. Amber hoedt zich dan ook voor overconceptualisering en laat de interpretatie van haar werk graag aan de beschouwer over. Een uitnodiging die we in dank aanvaarden.

Voor de kunstroute D.ART in Mechelen selecteerde Vanluffelen werk dat ontstaan is tijdens haar verblijf in Athene (ze woonde en werkte er vijf maanden). Haar sterkste bijdrage blonk uit in schijnbare eenvoud: een vitrinekast met daarin netjes geordende potscherven. Volgens het bijbehorende tekstbordje ging het om scherven van Oud-Grieks aardewerk, de zogenaamde ostraka, zoals die in de vijfde eeuw voor Christus gebruikt werden in een schervengericht. Dat ostracisme was een volkse stemprocedure om te voorkomen dat de politieke macht te zeer rond één of enkele personen geconcentreerd raakte. Op de dag van een schervengericht konden stemgerechtigde Atheners de naam van een (in hun ogen te machtige) leider op een stuk gebroken aardewerk schrijven. De politicus wiens naam het meest werd genoemd werd voor 10 jaar verbannen, met behoud van bezittingen en burgerrechten. De scherven die Vanluffelen toont, zijn authentiek, want zelf opgedolven uit de Atheense ondergrond. Onmogelijk uit te sluiten dat sommige scherven even oud zijn als de echte ostraka. Maar de kunstenares liet ze onbeschreven, als waren het blanco stemmen. Op die manier legt ze de link met stemgedrag dat wellicht weinig zinvol was in de tijd van de Oude Grieken, maar vandaag wel een uitweg biedt aan proteststemmers. In elk geval is haar kunstwerk een onverbiddelijke spiegel, clever vermomd als archeologische museumattribuut. Als er jarenlang geëmmerd wordt over burgermanifesten, de kloof met de burger en het democratisch deficit, dan kan een knipoog naar het ostracisme vast geen kwaad.

Niet te zien in Mechelen, maar wel een integraal deel van het werk: namaakscherven die Vanluffelen zelf produceerde, exacte kopieën van de scherven in de kijkkast, die ze in aparte doosjes te koop aanbiedt. De referentie naar goedkope namaak, naar souvenirjagende toeristen lijkt voor de hand te liggen. Maar klopt dat wel? Het ambacht van de kunstenares zit hier in de kopieën, niet in de gevonden scherven.

Amber Vanluffelen – Confirming the other (werktitel)

In dezelfde ruimte toonde Amber Vanluffelen nog zes ingelijste vellen met handtekeningen. Zonder titelbordje, zonder verder uitleg. De bladen doen spontaan denken aan een petitie, dat laagdrempelige democratische instrument. De kunstenares heeft de handtekeningen inderdaad tijdens manifestaties in Griekenland verzameld, maar vertelde er nooit bij waarom ze mensen om hun krabbel vroeg. Wie zijn handtekening plaatste, bevestigde dus enkel de aanwezigheid van alle andere handtekenaars. Wederzijdse erkenning, voor Vanluffelen is dat de fundamentele boodschap die we elkaar geven als we samen gebruikmaken van de openbare ruimte. Die publieke ruimte – of beter: locaties waar mensen samenkomen – speelt duidelijk een centrale rol in het werk van Vanluffelen. Ze onderzoekt plaatsen op hun historische en sociale context en maakt die context expliciet met eenvoudige ingrepen en alledaagse voorwerpen. Zorgvuldig gepland of spontaan ontstaan, elk werk is een samenvloeisel van locatie en situatie.

Amber Vanluffelen neemt in september deel aan het Circuit d’Art, de driejaarlijkse kunsttour in Bretagne.