Marine

Kunstenaar: Marco De Sanctis (°1983, IT)

Kunstwerk: Marine

Details: gerestaureerd en gekrast schilderij, 75 x 125 cm (2020)

Gezien: bij Dauwens & Beernaert tijdens Art Rotterdam

Gesprek: op 22 maart 2020 via Skype

Interessant omdat: Marco De Sanctis zichzelf een beeldend archeoloog noemt. Zijn werk zit vol kunsthistorische verwijzingen, al helemaal als hij een eeuwenoud schilderij ter hand neemt en dat volgens zijn heel eigen concept bewerkt.  

Vraag Marco De Sanctis wat voor kunstenaar hij is, en het antwoord is alvast geen klassiek ‘schilder’ of ‘beeldhouwer’ of ‘graveur’. Wat hij dan wel is? Een beetje van dat allemaal. De Italiaanse Brusselaar is van vele markten thuis en maakt er een punt van om regelmatig van stijl, materiaal en techniek te wisselen. Voor hem telt immers niet zozeer het uiteindelijke beeld, maar wel de weg daar naartoe, het creatieve proces an sich. En zijn vertrekpunt is altijd een (fragment) van een bestaand beeld, dat hij herinterpreteert en een nieuwe betekenis geeft. “Geen enkele kunstenaar vindt iets nieuws uit,” geeft De Sanctis toe. “We kunnen alleen met bestaande beelden werken en ze ons eigen maken.”

De Sanctis bleef in Brussel hangen na een Erasmusjaar aan Sint-Lucas en een studie aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. In Italië had hij al een opleiding schilderkunst en grafische technieken gevolgd, in België bekwaamde hij zich in beeldhouwen, gravures en restauratietechnieken. Maar Marco De Sanctis is niet alleen een geschoold vakman, hij is ook een volhouder. En die laatste eigenschap leidde tot ‘Refused Projects’, een reeks intrigerende kunstwerken die zijn kunstpraktijk perfect illustreert:

De Italiaanse kunstenaar was al langer gefascineerd door wandtapijten. Hij ziet ze als het toppunt van vakmanschap met een lange, kunsthistorische traditie, als objecten die tussen kunst en decoratie vallen. Toen TAMAT, het centrum voor de textielkunsten in Doornik, een oproep lanceerde voor een artist in residence, aarzelde De Sanctis geen moment. Hij legde zijn goed onderbouwde dossier bij de directie neer en… werd afgewezen. Dat was in 2010. Hetzelfde gebeurde in 2011, 2012 en 2013. De afwijzingsbrieven inspireerden hem tot ‘Refused Projects’. De kunstenaar gaf de brieven een nieuwe functie als kunstwerk door ze te voorzien van patronen die typisch zijn voor de weefkunst. Dat leverde een serie hyperreferentiële werken op: de verwijzing naar de wandtapijtkunst is evident, we zien ook een knipoog naar het functioneren van de kunstwereld in het algemeen en de museumwereld in het bijzonder, en de vorm heeft iets epistolairs. Interessant detail: elk jaar opnieuw stuurde De Sanctis een bewerkte afwijzingsbrief als motivatiebrief naar TAMAT. In 2016 werd hij er dan toch artist in residence.

Alles is referentie, alles heeft betekenis. Ook materialen. Voor zijn gravures kiest Marco De Sanctis voor koper als hij zijn werk een spiritueel-religieuze toets wil geven, brons en zink zijn streng-militaristisch, en marmer staat voor de verfijnde beeldhouwkunst uit de Oudheid en de renaissance, niet toevallig twee periodes die de iconische kunsthistorische beelden opleverden waarmee De Sanctis vandaag graag aan de slag gaat. In België verving De Sanctis het Italiaanse marmer door blauwe hardsteen. Niet gek, want in de middeleeuwen al waren de producten uit de hardsteengroeven in Henegouwen in heel Europa gegeerd. Wat dit gesteente extra interessant maakt voor De Sanctis: wie goed kijkt, ziet nog duidelijk de kalkskeletten van de zeediertjes waaruit dit materiaal gevormd is. Archeologie, in de letterlijke betekenis deze keer.

Die blauwe hardsteen gebruikte de kunstenaar (onder meer) voor zijn werk ‘To Share’. Zoals gewoonlijk ging hij aan de slag met een detail van een historisch meesterwerk, in dit geval de “Val van Phaëton”, een 16de-eeuwse gravure van Hendrick Goltzius. Wat volgt is een proces dat vragen oproept rond authenticiteit, rond de waarde van imitaties, replica’s en kopieën. Het werk van Goltzius is immers een persoonlijke interpretatie van een scène uit de Griekse mythologie, De Sanctis maakt een eigen beeld van Goltzius’ interpretatie, en van dat beeld kunnen toeschouwers dan weer zelf een kopie maken met een vel papier en een staafje grafiet. De Sanctis: “Op die manier maakt de toeschouwer een heel eigen tekening, een soort negatief. Dat gegeven, het feit dat je het kunstwerk zelf kan meenemen, vind ik uitermate boeiend. Het is tegelijk de essentie van de kunstgeschiedenis: niets is origineel.’

Voor zijn reeks ‘Marines’ werkte De Sanctis recent een nieuw format uit, eentje waarin zijn expertise in restauratietechnieken een hoofdrol speelt. Bij Brusselse antiekhandelaren ging hij op zoek naar 18de- en 19de-eeuwse zeegezichten die vervolgens het onderwerp werden van een spelletje deconstructie-reconstructie. Bij elk schilderij kiest de kunstenaar een fragment of een paar details die hij bewaart. De rest krast hij zorgvuldig weg, tot op het bruine canvas. Wat overblijft, knapt hij volgens de regels van het vak weer op. Stof, vergeelde vernislagen en verkleurde verflagen worden weggehaald en vervangen door nieuwe, met het volste respect voor de originele afbeelding. En dan voegt hij soms, niet altijd, nog een element toe, een schip, een vogel, een golfslag die niet in het oorspronkelijke werk zat. Dat is zijn manier om zich iemands beeld eigen te maken. Tegelijk presenteert De Sanctis zich hier als conservator, hij redt de afgedankte schilderijen van de vergetelheid en geeft ze een nieuwe toekomst.

De marine die ik als onderwerp van deze blog koos, valt op door de symmetrie waarmee de horizon zee en ‘lucht’ verdeelt. De zeepartij heeft haar groen-grijze kleurenpracht teruggekregen, de eenzame meeuw heeft de kunstenaar er misschien zelf bij geschilderd. En links onderaan staat nog de handtekening van de oorspronkelijke schilder, de m/v wiens werk een tweede leven krijgt. Marco De Sanctis: “Op die manier wil ik eer betuigen aan de schilder die het zeegezicht zovele jaren geleden – en wellicht met grote verwachten – op doek heeft gezet. Ik wil ook niet de indruk wekken dat ik dit werk zelf heb geschilderd. Mij is het ‘m om de interpretatie van het beeld te doen, het onderzoek naar de rol van context, van referenties, voor het lezen van een beeld.”

Als COVID-19 het toelaat, krijgt Marco De Sanctis in september een solotentoonstelling bij de Brusselse  galerie Dauwens & Beernaert.

Inspiratie en bronnen: website van de kunstenaar, Dauwens & Beernaert, Margo Vansynghel in De Tijd