L’évangile du Congo

Kunstenaar: Turbo Lusavuvu Makaya (DR Congo)

Kunstwerk: L’évangile du Congo (2013)

Gezien: in Mu.ZEE Oostende

Interessant omdat: Lusavuvu Makaya niet wacht op een romantische of goddelijke ingeving om zijn oeuvre uit te breiden, voor hem is het alledaagse leven in Kinshasa een onuitputtelijke bron van inspiratie. Hij behoort tot een nog altijd groeiende groep volkse schilders die op een speelse manier misstanden aan de kaak stellen en het geweten van hun publiek aanspreken.

Het werk van Makaya en zijn collega’s wordt gevat onder de noemer “peinture populaire”, een stroming die ontstond na de onafhankelijkheid van Congo en haar hoogdagen kende in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. Hun schilderijen zijn echte ‘conversation pieces’, die aan de buitenkant van huizen of in bars worden opgehangen, blootgesteld aan de blik en commentaar van passanten en bezoekers. Hun onderwerpen zijn religieus, politiek of sociaal, en relevant voor het moment waarop ze geschilderd worden. De levensduur van de werken is daarom kort, want zodra het beeld z’n relevantie verliest, wordt het schilderij weggegooid. Congolese volksschilders werken daarom snel en goedkoop, hernemen vaak dezelfde thema’s die ze desgewenst aanpassen aan de vraag van de klant. Vanaf de jaren 90, met de politieke en economische crisissen in Congo, kregen de kunstenaars het steeds moeilijker om te leven van de lokale verkoop. Vandaag moeten ze het vooral hebben van de verkoop aan buitenlandse toeristen en expats.

Chéri Samba – Spectacle au village (1997)

Lusavuvu Makaya en zijn collega-schilders zijn autodidacten die het schildersvak op straat leerden en de mosterd haalden bij twee andere beeldvormen die geweldig populair zijn in Kinshasa: stripverhalen en reclameschilderingen. ‘L’évangile du Congo’ kun je makkelijk opvatten als een collage van stripbeelden, waarin een zwarte christusfiguur omringd wordt door al het onheil dat Congo door haar blanke bezetters werd aangedaan. De kerstening als het ultieme symbool voor de rampspoed van de kolonisatie. En net zoals het stripverhaal combineren de meeste populaire schilderijen tekst en beeld. ‘Spectacle au village’ van Chéri Samba laat zien dat verschillende taalstijlen gewoon door elkaar gebruikt kunnen worden, een mooie manier om aan te geven dat het dorpsfeest iedereen bij elkaar brengt: jong en oud, arm en rijk.

Turbo Lusavuvu Makaya – L’évangile du Congo (2013)

De aantrekkingskracht van de Congolese volksschilderkunst op een westers publiek zit ‘m zeker in de speelse, humoristische manier waarop de schilders verslag uitbrengen van wat de gewone man in de straten van Kinshasa bezighoudt. Elk doek vertelt een heel verhaal met duidelijk afgelijnde, wat karikaturale figuren. De vrolijke naïviteit die ze uitstralen staat vaak in schril contrast met de ernst van het gebrachte thema. Maar het boeiendst aan deze schilderstijl is wel dat het beeld primeert op het object, het immateriële op het materiële. Een werk is immers pas geslaagd als het een discussie op gang brengt. Voor deze Congolese kunstenaars kan een schilderij nooit een statussymbool zijn, een werk dat niet aanzet tot reflectie of debat is gewoon een object als een ander.

Inspiratie en bronnen: Congo Art Works (Bambi Ceuppens en Sammy Baloji), vrt nieuws, interview met Turbo Lusavuvu Makaya op Vimeo

Expo: “L’évangile du Congo” is tot 7 oktober 2018 te zien in het kader van de tentoonstelling “Een gesprek tussen collecties uit Kinshasa en Oostende” in Mu.ZEE Oostende.

Chéri Samba – Un bilan précieux (2001)

Maître Syms – Une culture qui fait honte a une famille Bantoue (2000)