Kalashnikov – Pain Killers

Kunstenaar: Joanna Rajkowska (PL, °1968)

Kunstwerk: Kalashnikov – Pain Killers

Details: polyurethaanhars en vermalen pijnstillers (2018)

Gezien: In de stand van de Londense galerie L’étrangère tijdens Art Brussels 2018

Interessant omdat: Joanna Rajkowska haar tentoonstelling Painkillers bouwde op de ‘pijnparadox’: bedrijven die levensreddende technologieën en geneesmiddelen ontwikkelen, produceren vaak net zo goed geavanceerd oorlogstuig en biologische wapens.

Dat goedbedoelde uitvindingen ook voor minder nobele doeleinden gebruikt kunnen worden, is algemeen bekend. In de strijd tegen bioterrorisme heet zoiets eufemistisch “dual use”: het gegeven dat chemische of biologische innovaties die ontwikkeld werden om mensen te helpen, noodlottig kunnen zijn als ze in de verkeerde handen terechtkomen.

Painkillers (2018) – installatiezicht

Met Painkillers maakt de Poolse kunstenares Joanna Rajkowska die dunne lijn tussen levensreddend en levensbedreigend op intrigerende wijze zichtbaar. Rajkowska toont een verzameling modern wapentuig op ware grootte – geweren, nachtkijkers, vizieren, granaten, kogels – dat ze vervaardigde uit polyurethaanhars waarin ze vermalen pijnstillers vermengde. Het idee voor de tentoonstelling groeide uit haar onderzoek naar een geval van biologische oorlogsvoering uit de 18^deeeuw. Britse soldaten in Noord-Amerika hadden zwaar te lijden onder de herhaalde aanvallen van inheemse bevolkingsgroepen en probeerden hun weerstand te breken door dekens uit te delen die met pokken besmet waren. Daarom zien we tussen het wapentuig ook de hagelwitte replica van een deken.

Joanna Rajkowska – Blanket Infected with Smallpox

In het verlengde van die research stootte Rajkowska op de pijnparadox. De lijst van bedrijven die zowel levensreddende als levensbedreigende producten lever(d)en is lang. Vooral Israelische, Britse en Amerikaanse ondernemingen blijken zowel farmaceutische als chemische stoffen te produceren of zetten hun geavanceerde technologische kennis ook in om oorlogswapens te ontwikkelen. Maar het voorbeeld van het Duitse Bayer spreekt het meest tot de verbeelding. Dit bedrijf schonk de wereld de aspirine, maar produceerde ook chloorgas en saringas. Haar ingenieurs ontwikkelden het veelgebruikte polyurethaanhars, maar net zo goed Zyklon B, dat ze patendeerden als een pesticide.

Joanna Rajkowska – Uzi (2014)

Dat contrast tussen pijn verzachten en pijn veroorzaken heeft Rajkowska treffend weten te vatten. Door wapens – en een Britse en een Amerikaanse vlag – te vervaardigen uit pijnstillers. Maar ook door de manier waarop ze haar exporuimte inrichtte: zwarte vloer, witte wanden, zwarte sokkels, spierwitte kunstwerken. We associëren oorlogswapens doorgaans met dood, bloed, modder, stof en chaos en dat staat in schril contrast met het smetteloze wit van Rajkowska’s wapentuig. In al hun klinische perfectie doen de werken zelfs wat dystopisch aan. Wat dat betreft, zouden ze mooi passen in de Slave City van Atelier van Lieshout.

Joanna Rajkowska – American Flag (2016)

Inspiratie en bronnen: website van de kunstenares, Central and Eastern European London Review, Smallpox in the Blankets