Constructivist paintings – Paul Ibou

Kunstenaar: Paul Ibou (BE, °1939)

Kunstwerken: Constructivist paintings

Gezien: Atelier van de kunstenaar in Pulderbos

Onderstaand stuk is een bewerking van mijn artikel dat in juni 2019 in TheArtCouch Magazine verscheen.

Interessant omdat: Paul Ibou een gevierd grafisch pionier, beeldenmaker en constructivist is. Zelf omschrijft hij zich als een ‘totaal multi-kunstenaar’. Allicht omdat dat beter bekt dan ‘constructivist-beeldenbouwer, grafisch en plastisch vormgever, ontwerper, lettertekenaar en typograaf, schrijver, publicist, uitgever en specialist in visuele communicatie.’ Wat hij dus ook allemaal is.

Paul Ibou – Metamorphosis (1968)

Methamorphosis

Paul Ibou werd als Paul Vermeersch geboren op 7 maart 1939 in Antwerpen. Hij werd wees op zijn dertiende en moest het van dan af zelf zien te rooien. Studeerde aan de Academie voor Schone Kunsten en het Typografisch Instituut Plantin in Antwerpen. Kweekte gaandeweg een fascinatie voor het Verre Oosten, meer bepaald voor het raffinement van de Japanse en Chinese karakters. ‘In 1963 maakte ik mijn eerste reis naar Japan. Dat was een openbaring. Die zin voor esthetiek, die prachtige, verzorgde vormgeving. Ik ontmoette er fantastisch begaafde ambachtslui. Kalligrafen, papiervouwkunstenaars… Japanners maken echt van alles een kunstwerk, zelfs van het eten op hun bord.” De Antwerpse kunstenaar raakte er in de ban van paper art. In 1967 ruilde hij België voor New York. Daar kwam hij in contact met Andy Warhol, Jozef Albers en Paul Rand, de pionier van de corporate identity. In 1968 liet Paul Ibou zijn Oosterse en Amerikaanse invloeden versmelten in ‘Metamorphosis’, een kunstboek waarin cut-outs en gekleurde pvc-vellen elkaar afwisselen. De vormen veranderen naarmate je door het boek bladert. Elke spread levert een andere ervaring op in een fascinerende tocht op de scheidslijn tussen figuratie en abstractie.

Net als zijn pop-artvrienden kiest Paul Ibou voor seriële kunstproductie. Al zit er ook een beetje ijdelheid achter die keuze. ‘Een uniek werk wordt opgekocht en verdwijnt in een privéverzameling. Niemand krijgt het nog te zien. Daar pas ik voor. Ik wil zo veel mogelijk gezien worden. Mensen moeten mijn werk kunnen vastnemen, doorbladeren, bewonderen.’ Kunst van de wand naar de hand, zoals Ivo Michiels in het voorwoord van ‘Metamorphosis’ schreef.

Paul Ibou – David De Pooter

Logo’s en symbolen

Oosterse karakters, corporate identity… de stap naar logo’s is snel gezet. In de jaren 60 wilden ondernemingen en organisaties ook in België allemaal een eigen logo en Paul Ibou werd een wegbereider in de huisstijlenmarkt. Tijdens zijn carrière ontwierp hij meer dan 350 logo’s en symbolen voor grote bedrijven en openbare instellingen, waaronder de Provincie Antwerpen, Spaarkrediet, de paardentiercé en Cera. Zijn logo’s vallen op door hun herkenbaarheid en iconische directheid. Geen gekunstelde ontwerpen, maar eenvoudige lijntekeningen die hun kracht ook in zwart-wit behouden. Zelf wijst de kunstenaar op de kracht van eenvoudige geometrische figuren: “Geometrische figuren zijn oervormen. Geef een kind een pen en vel papier en het tekent een cirkel, een driehoek of een vierkant. Die vormen zitten in ons. Al de andere vormen worden ons aangeleerd.”

Paul Ibou – Logo’s

Via een oud-docent die contacten had met de entourage van koning Boudewijn kreeg Paul Ibou de kans om een maand lang door China te reizen. In 1977 was dat, toen China nog een gesloten land was, streng georganiseerd volgens de leer van het maoïsme. De Antwerpenaar werd er naar eigen zeggen met bewondering en ontzag ontvangen: ‘Kunst was nog heel traditioneel in China. Ambachtslui maakten de prachtigste schilderingen op vazen en kamerschermen, maar modernisme, dat kenden ze niet. Compleet weggeblazen waren ze van mijn werk. Zo’n vormentaal, dat hadden ze nog nooit gezien.’ De liefde was wederzijds. Na dat eerste bezoek werd Paul Ibou nog vaak uitgenodigd in China, om lezingen te geven, als jurylid te zetelen, om kunstenaars te ontmoeten, en zelfs om privétentoonstellingen te houden. Voor de Olympische Spelen in 2008 bestelde Peking nog drie van zijn Cube-Art Structures, de reeks monumentale, geometrische beelden waar hij in 2002 aan begon. De erkenning lijkt dus groter in het buitenland dan in eigen land.

Paul Ibou – Broken Rainbow (Shanghai, 2010)

QS Code

Vanaf midden jaren 70 werkte Paul Ibou een nieuw creatief concept uit dat voor de volgende kwarteeuw de basis van zijn werk zou vormen. Zelf omschrijft de kunstenaar zijn ‘Quadri-Structures’ als een ‘systematisch geometrisch abstract concept’. Met het vierkant als basis creëerde hij nieuwe geometrische composities door volgens vastgelegde regels te groeperen, toe te voegen, weg te nemen en in te kleuren.

25 jaar lang heeft Paul Ibou de quadri structures uitgewerkt in schilderijen, beelden, logo’s en boeken. De vormenstructuren en -experimenten boden de kunstenaar én de ontwerper in hem een onuitputtelijke bron aan basisvormen. In het boekje ‘QS CODE’ schreef Paul Ibou de formule voor zijn ontwerpen neer. Waarmee het meteen een van zijn dierbaarste publicaties werd, ‘een heel filosofisch werk, een serieel totaalconcept.’

Het moge duidelijk zijn, Paul Ibou heeft in ruim een halve eeuw een indrukwekkend artistiek parcours gelopen. En de kunstenaar laat geen enkele kans onbenut om zijn naam in eigen land op de kaart te zetten.

Ook dat nog: In 2019 verwierf het designmuseum in Gent de volledige logotheek van Paul Ibou: https://www.designmuseumgent.be/nieuws/2019/paul-ibou