Kunstenaar: Quinten Ingelaere (°1985, Gent)

Kunstwerk: No Man’s Land I

Details: olieverf op doek op paneel, 122x22cm (2019-2020)

Gezien: in Dauwens & Beernaert Gallery

Expo: de expositie ‘No Pain No Gain’ loopt tot 29 februari 2020

Gesprek: 1 februari 2020, Café Bebo

Interessant omdat: Quinten Ingelaere als geen ander vakmanschap weet te koppelen aan kunstzinnige creativiteit. Hij is gefascineerd door de Oude Meesters en legde zich toe op eeuwenoude schilderstechnieken. Tegelijk geeft hij het begrip ‘stilleven’ een heel eigen en eigentijdse invulling.

Tempera, marouflage, tonale kleuropbouw… in een gesprek met Quinten Ingelaere vallen de technische termen als herfstbladeren van een boom. Meesterschap is de basis van zijn kunstpraktijk. Verf mengen, panelen schaven, doeken prepareren… Ingelaere vindt rust in de handeling. Die rust loopt door in de schilderijen die de Gentse Antwerpenaar maakt. De stillevens van de enkele jaren terug zijn intussen geëvolueerd naar stemmige landschappen, altijd in een stijl die zweeft tussen barok en romantiek. “In die traditionele genretaferelen vond ik een prima manier om beelden te ordenen,’ zegt Quinten Ingelaere zelf. “Ik kijk naar objecten en onderzoek hun beeldende mogelijkheden. In die zin kun je mijn landschappen als een soort podium zien, een ruimte waarin ik kan experimenteren met voorwerpen.”

In het landschap van ‘Born under a Bad Sign I’ plantte Ingelaere een aantal intrigerende houten structuren die in een wat spookachtig schijnsel worden uitgelicht. De takken en twijgen lijken letters te vormen, maar het alfabet is ons niet bekend en de betekenis blijft voor ons, toeschouwers, vooralsnog geheim. Het geeft het beeld een zweem van mystiek, we lijken te kijken naar de restanten van een verloren cultuur.

Diezelfde elementen vinden we terug in de meeste van Ingelaeres landschappen. Dat maakt zijn werk herkenbaar en de verschillen extra boeiend. In ‘Res Derelicta’ maakt de woeste wolkenpartij plaats voor verschillende rookpluimen. En die tarten de wetten van de fysica door als rechte lijnen samen te komen in één loodrechte pluim. De voorwerpen in Ingelaeres doeken nemen wel vaker een loopje met de werkelijkheid. Surrealisme dus, bovenop de romantiek en de barok.

‘No Man’s Land I’ past perfect in het bovenstaande rijtje, maar springt eruit door zijn aparte vorm en de enorme luchtpartij. En die zijn ingegeven door de omstandigheden, zo blijkt. De lange, smalle plank bleef over nadat de kunstenaar een reeks panelen op maat gezaagd had. “Weggooien was geen optie”, zegt Ingelaere. “Integendeel, ik was erg benieuwd hoe die vorm mijn schilderij zou beïnvloeden. Dat de verhouding tussen lucht en land zo ongelijk is, komt dan weer doordat ik voor een ander werk aan het experimenteren was met blauw. In ‘No Man’s Land I’ zette ik dat experiment voort, er zitten vijf tinten blauw in. Die variatie én het feit dat ik slingerbewegingen, een reeks s-vormen, in de lucht stopte, zorgen ervoor dat het geheel toch elegantie en dynamiek uitstraalt.” Oh, en ook de dagtekening maakt dit werk extra bijzonder. De kunstenaar werkte het op oudejaarsavond af en dus is de datum officieel 2019-2020.

Tot slot nog even over de tonaliteit en de marouflage uit het begin van dit artikel. Quinten Ingelaere begint elk nieuw werk met het opzetten van een landschap in kleuren van dezelfde kleurfamilie. Die tonaliteit geeft het werk eenheid, en vormt de basis voor de rest van het beeld. Ingelaere verlijmt zijn doeken op houten panelen, een techniek die vandaag nog zelden gebruikt wordt maar die zijn werken een zekere robuustheid geven. Dat is ook nodig, want Ingelaere bewerkt en herwerkt bestaande schilderijen tot ze goed zitten. Soms tot vijf verflagen dik. De kunstenaar werkt immers snel en veel. Maar wat de toeschouwer uiteindelijk te zien krijgt, is een selectie en een synthese. Voor Quinten Ingelaere is schilderen dan ook een grotendeels mentale handeling, een oefening in kiezen.

Check ook het uitgebreide verslag van mijn gesprek met Quinten Ingelaere op theartcouch.be via deze link.

Dauwens & Beernaert Gallery viert zijn vijfjarig bestaan met ‘No Pain No Gain’, een tentoonstelling met het werk van 12 kunstenaars uit eigen stal. Tot 29 februari te bekijken in de galerij aan de Stalingradlaan 26 in Brussel. Meer info op hun website.

Kunstenaar: Juan Arreaza (Colombia)

Kunstwerk: een werk uit de serie HIDDEN

Details: waterverf op papier (2019)

Gezien: in de stand van Galeria Adrian Ibanez tijdens Luxemburg Art Week

Interessant omdat: Juan Arrezea de inhoud en de vorm van zijn werk zo mooi laat samenvallen. De dragers die hij voor zijn schilderijen kiest, passen wonderwel bij de figuren die hij haarfijn en liefdevol borstelt.

De galerij die het werk van Juan Arreaza ‘in de markt zet’, ligt in het bergachtige buitengebied van de Colombiaanse hoofdstad Bogota. Ze gaat er prat op kunstenaars te brengen die niet de grootstad ‘bewerken’, maar wel de periferie in beeld brengen. Juan Arreaza past perfect in dat plaatje, met zijn afbeeldingen van venters en illegale marktkramers.

Wie de wereld door een economische bril bekijkt, zou Juan Arreaza een chroniqueur van de informele economie noemen. Zelf zegt hij dat hij ‘mensen schildert die er wel zijn, maar die niemand ziet.’ Dat doet hij op meesterlijke wijze, kleurrijk en teder. Niet op canvas maar op tekenpapier of houten panelen. En voor de HIDDEN-serie gebruikte hij alleen weggegooid papier. Proppen, snippers, gescheurde vellen,…  wat normaal gesproken in de papiermand belandt, is prima geschikt om er straatverkopers op af te beelden. Afgedankt papier voor de afgedankten der aarde.

Maar uit Arreaza’s portretten spreekt liefde. De kwetsbare lichtheid van de waterverf, de warme kleurenpracht, en vooral: het kleine formaat. De portretten in deze reeks zijn nooit groter dan een centimeter of drie. Daarmee haakt de kunstenaar in op de westerse traditie van de miniatuurportretkunst, een genre dat in de 16^de eeuw ontstond en waarbij kleine portretten van dierbaren op een ivoren of koperen medaillon werden geschilderd. Juan Arreaza kent dus zijn klassieken.

• 

• 

Tot slot kom ik graag nog even terug op de dragers die de kunstenaar voor deze serie gebruikte. Afgedankt papier bestaat in vele vormen, maar af en toe voegt de staat van het papier zelfs betekenis toe aan het geschilderde portret. Bij Hidden 3 is de afgebeelde figuur letterlijk hidden onder het doorbuigende papier. Bij Hidden 1 vormt de scheur een horizon, die de scene opdeelt in lucht en land en waardoor het lijkt alsof de eenzame benzineverkoper door een withete woestijn rijdt, op weg naar de stad achter de einder. Een werk vol emotie en betekenis. En toch niet duurder dan €700.

Inspiratie en bronnen: website van Galeria Adrian Ibanez, website van de kunstenaar

Kunstenaar: Bram Ellens (NL, °1978)

Kunstwerk: Orphans

Details: afgedankte schilderijen, verschillende afmetingen (2018)

Gezien: op het Kunstenfestival Watou

Update: 29 december 2019

Interessant omdat: Bram Ellens afgedankte schilderijen een nieuw leven geeft door er eivormige sculpturen mee te maken. Met die ingreep plaatst hij zich in een rijke traditie van kunstenaars die oude schilderijen hergebruiken. Een uitstekende aanleiding voor een overzicht van de recyclagemogelijkheden. Geïllustreerd met voorbeelden uit het rijke archief van deze blog, dat zijn 40 ‘Kunstparels in de kijker’.

1. Overschilderen

In vervlogen tijden, toen Europa nog echte kunstenaar-bohémiens had, werden schildersdoeken gerecycleerd uit pure noodzaak. Van Vincent Van Gogh is geweten dat hij krap bij kas zat en niks weggooide wat beschilderbaar was. Voor hedendaagse schilders is die economische noodzaak vaak minder dwingend. Het zijn vooral artistieke motieven die aanzetten tot hergebruik, om een creatieve periode af te sluiten bijvoorbeeld. Dat geldt alvast voor de Boechoutse kunstenaar Bram Kinsbergen. In zijn vroegere werk plaatste hij de schoonheid van de natuur lijnrecht tegenover de protserige oppervlakkigheid van de mens. In die werken speelden symbolen van de consumptie- en entertainmentcultuur een hoofdrol: Mickey Mouse-figuren, dollartekens en logo’s van fastfoodtenten. Nadien sloeg de kunstenaar een andere weg in en koos hij voor een subtielere vervlechting van natuur en cultuur. Die evolutie in zijn kunstpraktijk wordt mooi geïllustreerd door het feit dat hij oudere doeken met compleet nieuw werk overschildert. Al heeft dat ook met een innerlijke onrust te maken: Kinsbergen heeft het moeilijk om een werk als ‘af’ te beschouwen, schilderijen die te lang in zijn atelier blijven staan, voeden zijn drang naar experiment, naar verandering en verbetering.

Zo verging het ook No Title #5 uit 2011, een werk dat een reusachtige McDonald’s-clown op een steigerende stier toonde. Omdat hij niet langer tevreden was over het opzet en de uitvoering, wiste de kunstenaar het doek als het ware uit door het zwart te schilderen. Alleen de hamburger en een smalle strook aan de onderkant van het werk bleven gespaard. Omdat hij in die periode experimenteerde met afbeeldingen van tijgers en panters, besliste Kinsbergen om de kop van een panter naast de hamburger te plaatsen. Dat deed hij door de zwarte verf met white spirit minutieus en doordacht weer weg te halen. De herwerkte versie was in mei 2015 te zien in de galerij van veilinghuis Bernaerts in Antwerpen, waar het perfect paste in een nieuwe reeks schilderijen met botanische en florale motieven tegen een donkere achtergrond.

Intussen zette Bram een nieuwe stap in zijn kunstpraktijk waarbij zijn obsessie voor de natuur de bovenhand haalde en elke referentie aan menselijke cultuur uit zijn werk is verdwenen. De herwerkte versie uit 2015 wekte daarom opnieuw een gevoel van ‘onafheid’ op en bijkomende ingrepen drongen zich op: de hamburger verdween en de kunstenaar voegde elementen uit de natuur toe waardoor de panter in een biotoop werd geplaatst. Met die felgroene gewassen tegen een zwarte achtergrond voegt Kinsbergen overigens een fotografische toets aan zijn schilderijen toe: hij kreeg de ingeving toen hij ’s nachts een foto nam van zijn tuin, met flashlight.

2. Afschrapen

In het oeuvre van de Peruaanse kunstenaar Nicolas Lamas staan informatie en informatieoverdracht centraal. Dankzij nieuwe technologieën vergaren en verspreiden we kennis en informatie steeds sneller. Maar Lamas bouwt zijn werk op rond een merkwaardige paradox: de technologie evolueert zo snel dat er straks informatie verloren dreigt te gaan omdat hun dragers niet langer leesbaar of raadpleegbaar zijn. Zijn ‘Ways to Disappear’ speelt helemaal in op dat gegeven. De kunstenaar schraapte de verflagen van een bestaand schilderij. Wat overblijft is een doek dat nog duidelijke sporen van het origineel draagt, maar onherroepelijk onleesbaar is. Schilderen als de kunst van het wegnemen.

3. Afschrapen en herschikken

Ook de Tsjechische multi-artist Pavel Büchler recycleert. Hij maakt kunst met bestaande teksten, gevonden objecten, en voorbijgestreefde technologieën (zoals bandopnemers en drukpersen), op die manier geeft hij een nieuwe betekenis aan het alledaagse en banale. Hij gaat daarbij in geen geval de Grote Kunstzinnige uitdagingen uit de weg. Lijkt de schilderkunst op een dood spoor beland omdat alle pistes om met verf een tweedimensionale werkelijkheid te creëren zijn uitgeput, dan herschept Büchler afgedankte schilderijen in nieuwe werken door met engelengeduld de verf van de doeken te pulken en de schilfers er omgekeerd weer op te kleven. Dat resulteerde in de reeks ‘Modern Paintings EW582’ en daarmee vond hij de schilderkunst als het ware opnieuw uit als een performance met verf en doek.

4. Omdraaien

Als de voorkant van het doek niet bruikbaar is, dan draai je het gewoon om. Toon Boeckmans creëert een prachtige kosmos door een donkerblauw canvas om te draaien en het met witte speldenkoppen te bezaaien. Maar omdat het doek omgedraaid is – de houten spieën in de hoeken van de lijst maken dat duidelijk – wordt onze nieuwsgierigheid gewekt. We hebben immers het raden naar de afbeelding op de voorzijde. Zoals wanneer we op een heldere avond naar de sterren kijken en het raden hebben naar wat er zich achter die fonkelende hemellichamen bevindt. Op die manier brengt Toon Boeckmans een ode aan het onvatbare én aan de menselijke verbeelding. Om een sterrenhemel op te roepen is niet meer nodig dan een blauw doek en wat speldenkoppen. Zoals een simpele kring in het strandzand volstaat om een zon te verbeelden.

5. Beeldhouwen

De Nederlandse kunstenaar Brams Ellens gaat nog een stap verder en ontdoet het canvas van zijn functie als drager. Bij hem is het doek, gespannen in een lijst, nog louter materie, materiaal waarmee gebouwd kan worden. Dat zien we in zijn Orphan-serie: een reeks eivormige sculpturen in verschillende formaten die hij construeerde met afgedankte schilderijen.

De naam van de reeks verwijst naar de verlatenheid van afgedankte objecten die ooit gekoesterd werden door hun eigenaar. Via begrafenisondernemers en kringloopwinkels ging Ellens doelgericht op zoek naar oude schilderijen van overleden eigenaars, doeken die ‘wees’ geworden waren omdat de erfgenamen ze niet in huis wilden halen. Bram Ellens geeft ze een nieuwe toekomst als ovale sculptuur: het ei als symbool van nieuw, beginnend leven.

Maar ook hij maakt de doeken onleesbaar. En voedt dus onze nieuwsgierigheid. Wie zou nu geen blik willen werpen op de binnenkant van zo’n Orphan? Wie hoopt daar geen heerlijke kakafonie aan schilderstijlen en -onderwerpen aan te treffen?

Inspiratie en bronnen: website Van Goghs ateliergebruik, www.bramellens.com

Kunstenaar: Toon Boeckmans (BE, °1993)

Kunstwerk: Fort van Zachte Boter

Details: mixed media (2015)

Gezien: bij Dauwens & Beernaert Gallery

Interessant omdat: Toon Boeckmans met humor en speelse elementen existentiële thema’s aankaart. Al laat zijn kunstpraktijk zich moeilijk onder één noemer vatten, de ongecompliceerdheid van zijn werk valt op. Met minimale ingrepen haalt hij voorwerpen uit hun context en geeft hij ze nieuwe betekenissen en connotaties.

Neem nu De Astronoom. In een kijkkast staat een eenzame wegwijzer in een grasveldje, omgeven door kleurige schijven in verschillende formaten, als de zonnen in parallelle universums. Boeckmans is gefascineerd door het onvatbare en de manier waarop de mens de wereld om hem heen toch in structuren probeert te vatten. De Astronoom is zijn metafoor voor de nietige, zoekende mens, gezien vanuit het heelal.

Ook in Untitled staat de ondoorgrondelijkheid van de kosmos centraal. We zien een donkerblauw canvas met witte stippen, gespannen op een frame. De houten spieën in de hoeken van de lijst maken duidelijk dat dit de achterzijde van een doek is. Dit zou een sterrenhemel kunnen zijn, maar we hebben het raden naar de afbeelding op de voorzijde. Zoals we – als we op een heldere avond naar de sterren kijken – het raden hebben naar wat er zich achter die fonkelende hemellichamen bevindt. Een ode aan het onvatbare én aan de menselijke verbeelding. Om het beeld van een sterrenhemel op te roepen, volstaan een blauw doek en wat speldenkoppen. Zoals een eenvoudige cirkel in het zand de zon kan verbeelden. Niets is menselijker dan verbeeldingskracht.

En het is precies onze fantasie die van Fort van Zachte Boter een kasteel met hoektorens en slotmuren maakt. Die muren bakenen grenzen af, forten werden gebouwd om indringers buiten te houden. Maar Toon Boeckmans bouwde een onmogelijk kasteel, met een zachte, kneedbare omwalling. Lieflijk geel en uiterst tactiel. Een andere, veel radicalere, afbakeningstechniek gebruikt hij in Untitled 2018. Een canvas is met rood-wit lint afgezet en ontoegankelijk gemaakt. Het doek is leeg, schilderen is onmogelijk geworden. Een minimale ingreep met maximale impact.

Op 20 juni sprak ik Toon Boeckmans in zijn atelier in Gent. Mijn verslag van die ontmoeting lees je op de website van TheArtCouch.

Tot 20 juli is het werk van Toon Boeckmans te zien bij Gallery Dauwens & Beernaert als onderdeel van de tentoonstelling Negative/Positive Part II. Meer informatie vind je hier.

Kunstenaar: Patrick Keulemans (BE)

Kunstwerk: Old Places

Details: papier en bladlood (2019)

Gezien: bij de kunstenaar thuis

Interessant omdat: de beelden van Patrick Keulemans uitermate verhalend zijn, inhoud hebben, gelaagd zijn. Patrick geeft een nieuwe betekenis aan heel gewone voorwerpen of afgedankte materialen. Sterker nog, het creatieve proces begint bij het object, dat associaties oproept en nieuwe toepassingen in zich draagt. Het object bepaalt de aard en het concept van het kunstwerk, niet omgekeerd.

Vormelijk zijn de kunstwerken erg toegankelijk, en omdat ze vaak een speels, ludiek element hebben, wekken ze de schijn van laagdrempeligheid. Maar elk werk is gelaagd en om de verschillende betekenislagen te achterhalen, moet de toeschouwer vol aan de bak. Keulemans’ kunst wil immers een statement maken, vragen oproepen, prikkelen of ontroeren.

 

 

Neem nu ‘Belief and Disbelief’. Dit werk uit 2014 doet het zonder speelse toets en gaat meteen naar de kern van de zaak: een statement maken over macht en onmacht. In een stalen constructie die doet denken aan het skelet van een kapel of een kerk, hangt een zwartgeblakerde houten tong aan lederen riemen. Aan het ene eind van de tong vormen de riemen een omgekeerde piramide, als een naar binnen gekeerde kerktoren. Het koude staal, het zwarte leder en de gevangen tong geven het werk iets sinisters, en zo heeft de kunstenaar het ook helemaal bedoeld. Dit is zijn aanklacht tegen seksueel misbruik en onderdrukking door de katholieke kerk. Religies doen zich voor als systemen om mensen te vormen en te verbinden, maar verworden snel tot verstikkende machtsstructuren, zonder ruimte voor zelfkritiek en reflectie.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Een ander belangrijk aspect van Keulemans’ kunstpraktijk is zijn fascinatie voor taal. Dankzij taal kunnen we communiceren en samen-leven. Anders gezegd, taal maakt samenleven mogelijk. In “Wat is er fout toegediend?”, een werk uit 2017, presenteert de kunstenaar honderden fragmenten uit bijsluiters van geneesmiddelen die hij op uitgelaserde capsules in acrylaat kleefde en vervolgens met eindeloos geduld tussen twee glasplaten bij elkaar bracht. Het resultaat is een soort display zoals die vaak in een apotheek staat, met een dubbele boodschap: taal kan een medicijn voor een zieke maatschappij zijn. Maar het werk refereert ook aan de fouten die in de medische wereld worden gemaakt. Er zitten bewust enkele capsules fout.

 

 

De uitgelaserde capsules in het display getuigen van Keulemans’ vakmanschap en zin voor vormgeving. En dat geldt al helemaal voor ‘Old Places’, een gloednieuw werk dat de kunstenaar maakte voor Drop, zijn aankomende solotentoonstelling in B53, het podium voor hedendaagse kunst in Arnhem. ‘Old Places’ laat goed zien waarom Patrick Keulemans zich zonder ironie een meester-vervalser noemt. Basic materialen als papier en bladlood vormt hij om tot een fascinerend kunstwerk. Het lijkt alsof we naar een stokoude luchtfoto van een stadswijk kijken. Maar het beeld is volledig geconstrueerd, het roestige patina is een handigheid van de kunstenaar, de plattegrond bestaat uit precies geplaatste vormen uit bladlood. Niets is wat het lijkt. Nothing is!

Inspiratie en bronnen:  website van de kunstenaar